Osiedle w obrębie ulic Kalinowej, Morwowej i Osinowej zbudowano podczas II wojny światowej dla niemieckich oficerów i wysokich rangą urzędników przesiedlonych do Łodzi z państw nadbałtyckich i Wołynia. Chociaż okres, gdy mieszkali tu okupanci, trwał zaledwie kilka lat, mocno zapisał się w pamięci łodzian. Do dziś osiedle funkcjonuje jako Berlinek i to pod tą nazwą – a nie oficjalną, im. Adama Mickiewicza – jest bardziej znane.
Gdy Niemcy wyjechali z Polski wraz z końcem wojny, osiedle padło łupem szabrowników. Wciąż krążą opowieści o pozostawionych tu książkach, meblach, instrumentach. Zimą 1945 roku opuszczone w pośpiechu mieszkania zaczęli zajmować Polacy uciekający z przeludnionych kamienic w centrum. Wprowadzić się wtedy na Berlinek to było coś. Zwyczajniej zrobiło się dopiero, gdy w wyniku powojennego kryzysu do mieszkań dokwaterowano kolejne rodziny. Znów było ciasno.
Luksus za płotem
Wróćmy jednak do początków osiedla. W latach 1941–1943 na Berlinku, z myślą o niemieckich osadnikach, wybudowano 29 piętrowych domów z poddaszami, podłączonych do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, zaopatrzonych w elektryczność i gaz. Mieszkania były duże, kilkupokojowe, z osobnymi kuchniami i łazienkami. Największe, dwupoziomowe, zajmowały aż połowę budynku. W mieszkaniach znajdowały się piece węglowe, doświetlone małymi oknami łazienki z wannami, drewniane podłogi, a obok kuchni – spiżarnie. W budynkach wygospodarowano także przestrzenie wspólne przeznaczone np. na pralnie, w piwnicach urządzono schrony przeciwlotnicze, a osiedle ogrodzono. Jednym słowem – luksus.
Zielone okiennice są największą ozdobą surowych ścian
Siła i stabilność III Rzeszy
Dziś spacerując po wyłożonych kocimi łbami uliczkach wciąż można poczuć klimat typowego niemieckiego osiedla na przedmieściach. O to chodziło jego twórcom – Berlinek miał oddawać ducha Niemiec, podkreślać siłę i stabilność III Rzeszy. Chociaż w Europie Zachodniej przed wojną prężnie rozwijała się już architektura nowocześniejsza, modernistyczna, tu postawiono na tradycję. Proste, otynkowane na szaro budynki ozdabiają wysokie dwuspadowe dachy (gdzieniegdzie pokryte jeszcze oryginalną ciemnoczerwoną lub brązową dachówką, tzw. karpiówką – bo przypomina rybie łuski), mansardowe okna, charakterystyczne ażurowe okiennice i wąskie świetliki nad drzwiami wejściowymi. Jest cicho i zielono, ruch – niewielki. Wrażenie zielonej enklawy nie jest przypadkowe – mieszkania nie mają balkonów, ale w zamian za to lokatorom przysługują znajdujące się między domami niewielkie ogródki. Rosną w nich kwiaty, krzewy i drzewa owocowe. Przechadzają się koty. Jest sielsko.
Zieleń na Berlinku
Berlinek na planie swastyki?
Wspomnienie wojennej przeszłości wciąż jednak unosi się nad Berlinkiem. Ponieważ osiedle zostało założone przez niemieckich okupantów, długo mówiło się, że zbudowano je na planie swastyki. Nic jednak – ani historyczne mapy, ani współczesne zdjęcia satelitarne – nie potwierdza tej teorii, dlatego należy włożyć ją między miejskie legendy. Pamięć wojennego pochodzenia budynków zachowała się raczej w detalach. Gdzieniegdzie widać jeszcze wyblakłe oznakowania awaryjnych wejść do schronów (białe lub żółte strzałki z literą „N”). Kto wie, może zauważycie je podczas spaceru?
Strzałka i wyblakła litera N wskazują wejście do dawnego schronu
CIEKAWOSTKA. W czasie wojny osiedle nosiło nazwę Am Wiesenhang (Na łące/Na skarpie), w nawiązaniu do malowniczego położenia osady. Nie zmieniło się to do dziś – w sąsiedztwie Berlinka znajdują się park Julianowski oraz dolina rzeki Sokołówki.
