Co mówią łódzkie mury? Murale, instalacje i stuletnie inskrypcje [ZDJĘCIA]

Na ścianach łódzkich kamienic spostrzegawcze oko dostrzec może ślady napisów pochodzących jeszcze z przełomu XIX i XX w. Nie tylko polskich, ale także pisanych cyrylicą (np. „Ujezdnoje uprawlienie”, czyli „urząd powiatowy” przy ul. Sienkiewicza 48), po niemiecku (np. oznaczające schrony „Luftschutzraum”) i w języku hebrajskim (np. dawny szyld Żydowskiego Towarzystwa Pomocy Biednym Chorym „Linas Hacholim” przy ul. Rewolucji 1905 r. 19) – to świadectwo wielokulturowej historii naszego miasta. Często ledwo widoczne spod wyblakłej farby i odpadających warstw tynku napisy wskazują na wcześniejsze przeznaczenie budynków. Większość z nich bezpowrotnie znika, tylko nieliczne mają szczęście i zostają odrestaurowane. W pełnej krasie można dziś podziwiać np. ten z fasady kamienicy przy ul. Jaracza 42 należącej niegdyś do Karola Wutke, właściciela największej w Łodzi fabryki mebli.

Informacyjną funkcję spełniały także murale z czasów PRL. To przecież nie tylko wielkoformatowe obrazy, ale także wypisane ozdobną czcionką nazwy przedsiębiorstw, ich adresy, hasła reklamowe (np. „Dla całej rodziny wyroby z dzianiny” Zjednoczenia Przemysłu Dziewiarskiego i Pończoszniczego przy ul. Kilińskiego 120), a nawet opisy oferowanych produktów („atrakcyjne towary importowane” Pewexu przy ul. Sienkiewicza 21). Czasami słowa to jedyne, co znajdziemy na prlowskim muralu, ale nie oznacza to wcale pójścia na łatwiznę – odpowiedni dobór kolorów i kroju liter jest naprawdę wielką sztuką! Taki malowany szyld znajduje się np. na ścianie pawilonu handlowego „Świt” – reklamę baru „Wielkopolanka” odnowiono dzięki głosom mieszkańców w Łódzkim Budżecie Obywatelskim.

Napisy w przestrzeni miejskiej pojawiają się także współcześnie, teraz jednak już nie tylko w roli nośników reklamy, ale także jako instalacje artystyczne. Szczególnie „rozgadane” są projekty Łódzkiego Centrum Wydarzeń. Przy ul. Wólczańskiej 13 ścianę budynku ozdabia nietypowa instalacja autorstwa Łukasza Bergera. 1300 metalowych prętów różnej długości, przymocowanych do elewacji pod kątem prostym układa się w ogromny napis „cisza”. Rzeźba opiera się na grze światła i cienia – wygląda zupełnie inaczej w zależności od pory dnia i roku oraz miejsca, z którego się na nią patrzy. 

Do przechodniów mówi także najnowszy projekt ŁCW – fraszka poety Jana Sztaudyngera, która ozdobiła pawilon czerpni powietrza obok dworca Łódź Fabryczna. „Trzeba dojrzeć aby dojrzeć” – te cztery słowa trafiły na czarne ściany, po jednym na każdą z nich. Aby przeczytać całość, trzeba obejść budynek dookoła, zapętlając tym samym treść przekazu. Autorem tej minimalistycznej formy wyprowadzającej poezję w przestrzeń miasta jest Łukasz Zbieranowski.

Nie pochwalamy pisania po murach, ale wśród bazgrołów i bezmyślnych mazajów czasami zdarzają się także perełki. „ŁKS robi herbatę z wody po pierogach”, „Widzew nie obiera ananasa ze skórki i w ogóle jest strasznym niejadkiem" oraz inne hasła dowcipnie grające z toczoną na murach walką między kibicami i próbujące złagodzić jej wulgarny język podbiły kilka lat temu internet. Zasadę ich twórca miał jedną – wybierał zniszczone ściany, które i tak czekały na remont. Performer ukrywający się pod pseudonimem Jan III Waza doczekał się kilku wystaw, a jego napisy trafiły nawet na magnesy, które turyści mogą przywieźć sobie z Łodzi na pamiątkę. I zachować w ten sposób na dłużej to, co łódzkie mury mają im do powiedzenia.