W 75 rocznicę wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau słowa psalmu wydają się ze wszech miar aktualne. Auschwitz jest bowiem ucieleśnieniem bestialstwa, mordu, symbolizuje ogrom zbrodni dokonanej na ludzkości.
- Holokaust podważył fundamenty znanego nam świata, pod znakiem zapytania postawił kulturę zachodnią i chrześcijaństwo - powiedział Marcin Gołaszewski, przewodniczący Rady Miejskiej.
- Zaplanowany i zrealizowany przez aparat państwowy jest w wymiarze ludzkim, społecznym, religijnym, kulturowym nie tylko przerażający, ale także i przede wszystkim stanowi wciąż aktualne pytanie o sens dobra i zła. Problem moralny bowiem, jaki mamy obecnie i wówczas z Holokaustem, nie polega na tym, że mordercy byli nieludzcy, ale na tym, że byli bardziej ludzcy niż chcielibyśmy aby byli. Byli ojcami, synami, wnukami, mężami. A mimo to stali się bestiami.
„Jeśli zapomnę o Nich, Ty Boże na Niebie, Zapomnij o mnie!” pisał wieszcz narodowy Adam Mickiewicz w Dziadach. W ciągu zaledwie 6 lat okupacji Niemcy dokonali mordu na całej społeczności żydowskiej nie tylko w Polsce ale i Europie. W proch starto wielowiekowe współistnienie Polaków i Żydów – losy niełatwego współżycia, często pełnego antagonizmów, nienawiści, uprzedzeń, ale i przykładów kulturowego i społecznego współtworzenia Rzeczypospolitej przestały istnieć - dodał przewodniczący Marcin Gołaszewski.
Sierpień 1939r. w przededniu wybuchu wojny:
„Kurtyna dopiero częściowo się podniosła, światło lamp było jeszcze mętne, wielcy aktorzy stali jeszcze w ciemności. Szprychy straszliwego koła zaczęły jednak wirować, a z ich posępnie błyskającego kręgu spływała już krew; wyzierała zgroza. Mój głos został wywołany, więc opowiada. Inni też będą wywołani i opowiedzą. A za nimi podniesie się wielki głos z tamtej strony i rzeknie: „Niech się stanie noc!” (Ernst Wiechert: Las umarłych) i wtedy nad Łodzią i Polską zapadła straszliwa 6letnia noc.
233.000 Żydów, stanowiących 35% ludności miasta, przebywa w granicach Łodzi. W momencie wybuchu wojny kilkadziesiąt tysięcy ucieka na Wschód.
Początek 1940r. – na terenie zaniedbanej części miasta – na Bałutach i na Starym Mieście – powstaje getto. 160.000 łodzian zostaje odciętych drutem kolczastym od reszty miasta.
Jesień 1940r. do Litzmannstadt w bydlęcych wagonach zwożeni są Żydzi z Polski, Niemiec, Austrii i Luksemburga. Do końca roku w granicach getta jest już 220.000 Żydów.
Umierają z głodu, wycieńczenia, na skutek chorób – rozpoczyna się masowy mord – najpierw w Chełmnie nad Nerem, następnie w Auschwitz.
Łódź pamięta o tych dramatycznych wydarzeniach – pamięta z szacunku dla ofiar, z szacunku dla swoich Obywateli, z szacunku dla ogromu cierpienia, które wydarzyło się na tej ziemi. Pamięta z odpowiedzialności za przyszłość Nas tu zgromadzonych i przyszłych pokoleń.
Z końcem wojny żydowska Łódź przestała istnieć – odeszła w zapomnienie ale ślady po niej nadal są obecne. Park Śledzia, okolice Placu Kościelnego, pamięć o Wielkiej Synagodze na rogu ul. Zielonej i Kościuszki czy tej na ul. Wolborskiej – pamięć o Mieszkańcach Łodzi trwa i trwać będzie. Łódź zawdzięcza im wiele, bardzo wiele, a ich brak jest jak zabliźniona rana, zadana obcą ręką.
Pamięć o tych wydarzeniach, o upadku cywilizacji zachodniej, Holokauście, o ofiarach i odpowiedzialność za przyszłość są częścią naszej tożsamości i elementem pamięci kolektywnej.
Dzień taki, jak dzisiejszy, jest w kontekście rasizmu, nietolerancji i trwających wojen tym bardziej aktualny i woła, woła o opamiętanie.
Wisława Szymborska: Jeszcze
Chmura z ludzi nad krajem szła,
z dużej chmury mały deszcz, jedna łza,
mały deszcz, jedna łza, suchy czas.
Tory wiodą w czarny las.
Tak to, tak, stuka koło. Las bez polan.
Tak to, tak. Lasem jedzie transport wołań.
Tak to, tak. Obudzona w nocy słyszę
tak to, tak, łomotanie ciszy w ciszę.
Niech ta łomocąca cisza trwa…
