Paweł Bownik to ceniony polski artysta, który za pomocą fotografii tworzy wielowymiarową sztukę. W nowatorski sposób łączy pracochłonną, warsztatową fotografię studyjną z tradycjami malarstwa i sztuki konceptualnej. Owocem jego artystycznych poszukiwań są niezwykłe projekty fotograficzne o mocnym obrazowym przekazie, będące intelektualną grą z symbolami, znakami i historią.
Wystawa zaprezentuje wybrane prace artysty z początków twórczości, czyli serii takich jak Gamers (2010) o nastoletnich graczach e-sportowych, poprzez jeden z najbardziej rozpoznawanych projektów Disassembly (2011–2012), w którym artysta demontował i montował egzotyczne kwiaty, aż po abstrakcyjne Kolory straconego czasu (2018–2019) i prace najnowsze powstałe w 2021 roku z myślą o wystawie w Centralnym Muzeum Włókiennictwa, takie jak Strzępki, Komnata, Sufit oraz fotografie ubrań z muzealnej kolekcji w ramach cyklu Rewers.
Wszystkie prace łączy jedno – niesamowity warsztat i technika wykonywania zdjęć za pomocą wielkoformatowego analogowego aparatu, wymagająca niezwykłej precyzji i skupienia.
- Posługuję się aparatem wielkoformatowym Toyo 810M II o wymiarach negatywu 8 x 10 cali. Stosuję w ten sposób najstarszą technikę fotograficzną, sięgającą XIX wieku. Z dawnych fotografii i pierwszych niemych filmów pamiętamy sceny w atelier, kiedy aparat z miechem stawiany był na statywie, a fotografujący, aby zobaczyć, co dzieje się na matówce, musiał przykryć się czarną kotarą. Pozujący godzinami modele tkwili w bezruchu, by zachować ostrość zdjęcia. W tej technice fotograf, odcięty od jasnego otoczenia dzięki zaciemnieniu może zobaczyć tylko to, co fotografuje, może to kadrować i wyostrzać – mówi Paweł Bownik.
Zdjęcia Bownika pełne są symboli, odkrywania nieoczywistego, odsłaniania niewidzialnej strony świata materialnego. Tytułowy „podszerstek” obecny jest w wystawienniczej narracji poprzez skojarzenie świata natury i człowieka, wskazanie szczelin, jakie istnieją między naszym codziennym jego oglądem, spojrzeniem rzuconym mimochodem na współczesne zjawiska, cywilizacyjne i społeczne konsekwencje oddziaływania technologii, a pieczołowitym obserwacjom stanu przedmiotów, szczegółów ulotnych
i niedostrzegalnych na przysłowiowy „pierwszy rzut oka”.
- W „podszerstku” jest coś szeleszczącego. W tym jednym słowie coś szeleści, syczy i szumi, zarówno dźwiękowo, jak i znaczeniowo. Ten dosłowny „pod-płaszczyk” jest więc tym, co ukrywane pod warstwą wierzchnią, tym co wypełnia szczelinę między skórą a tkaniną, pozostając niewidocznym z zewnątrz – tłumaczy Magdalena Ziółkowska, kuratorka wystawy.
Wystawa stanowi przegląd najważniejszych fotografii z dorobku artysty.
Prace z cyklu Rewers przedstawiają wywinięte na lewą stronę stroje ukazujące to, czego nie widzimy na co dzień: szwy, rozdarcia, pożółkłe kolory, wydobywając nieoczywiste sensy i prowokując nowe analizy. W ramach tej serii zostało również sfotografowanych kilka obiektów z bogatej kolekcji powojennej mody i ubioru oraz tkaniny historycznej CMWŁ – XVIII-wieczny ornat, pelisa z lat 50-tych autorstwa łódzkiego krawca, płaszcz męski z Zakładów Przemysłu Odzieżowego „Próchnik”. Są to przykłady strojów zarówno znanych, jak i bezimiennych bohaterów historii.
Jedynym sfotografowanym w cyklu Rewers ubraniem, które nie jest odwrócone, jest strój syberyjskiej szamanki z przełomu XIX i XX wieku. Fotografia powstała w Muzeum Etnograficznym w Petersburgu. To ubranie w pewnym sensie zawsze było odwrócone na drugą stronę, bo to, co widzimy, reprezentuje świat „po drugiej stronie”, a szaman jako taki jest łącznikiem z tą drugą rzeczywistością.
Cykl Disassembly jest wynikiem eksperymentowania Bownika z roślinami. Artysta rozkładał kwiaty na części pierwsze, by potem ponownie jest złożyć i sfotografować. Demontaż rośliny odsłania jej linię, płaszczyznę, powierzchnię i subtelne piękno, a ponowne jej złożenie to próba odpowiedzi na pytania, czy możemy je ożywiać z pomocą sztuki? To metafora ludzkiej potrzeby wiedzy, zaspakajania ciekawości i nieposkromionej chęci panowania nad otaczającym nas światem.
Seria Kolory straconego czasu jest opowieścią o znikającym świecie. Bownik przez wiele lat eksplorował antykwariaty, brytyjskie archiwa historii naturalnej i internetowe encyklopedie w poszukiwaniu rycin
i zdjęć ptaków, które wyginęły. Znaleziska umieszczał na wirujących tarczach i fotografował przy długim czasie naświetlania. W efekcie powstały kolorowe okręgi, rodzaj mandali, które pod abstrakcyjnymi kształtami kryją konkretne wizerunki wymarłych gatunków.
Spośród prac szczególną uwagę przykuwa łamiąca tabu Komnata - przestrzeń wytapetowana opłatkami przedstawiającymi motywy z Biblii. Dla artysty opłatek pełnił funkcję białej, neutralnej kartki papieru, na którym zbudował własną narrację, kreśląc abstrakcyjne kształty, będące zapisem strumienia świadomości. Następnie sfotografował swoje prace i powiększył je do wielkoformatowych wydruków.
Ekspozycji towarzyszy obszerna, anglojęzyczna publikacja „Bownik. Undercoat” ukazująca artystyczną drogę fotografa. Obok bogatego materiału wizualnego, ujawniającego m.in. kulisy sesji zdjęciowych, precyzyjne szkice i notatki artysty, w publikacji znalazły się eseje literatów i badaczy kultury wizualnej, będące komentarzem do poszczególnych serii prac Bownika.
Ekspozycję będzie można oglądać do 24 lipca 2022 roku. Druga jej odsłona zostanie prezentowana wiosną 2023 roku w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie.
Bownik. Podszerstek
Kuratorka: Magdalena Ziółkowska
Aranżacja wystawy: Bownik i Magdalena Ziółkowska
Identyfikacja wizualna wystawy: Agata Biskup
Produkcja: Przemysław Purtak
Koordynatorka wydawnicza: Paulina Kowalczyk
Partner wystawy: Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie
Paweł Bownik (ur. 1977) – artysta wizualny, fotograf, wykładowca. Studiował filozofię na Uniwersytecie Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie (1995–1998) i fotografię na Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu (1998–2005, dyplom w pracowni dr. hab. Krzysztofa J. Baranowskiego). W latach 2004–2008 współtworzył kolektyw IKOO. Pracował jako kurator galerii Teren Osobny, mieszczącej się w historycznym carskim więzieniu. W 2005 roku zorganizował tam Międzynarodowe Spotkanie Artystów Interwencje. Jeden z kuratorów IV Biennale Fotografii w Poznaniu zatytułowanego Polowanie na przedmioty (2005). W 2014 roku był nominowany do Paszportów „Polityki”. W tym samym roku jego książka Disassembly otrzymała główną nagrodę w konkursie Fotograficzna Publikacja Roku i była nominowana do Kassel Photobook Award. W latach 2015–2019 był asystentem w Pracowni Fotografii Studyjnej w Akademii Sztuki w Szczecinie, zaś od 2019 jest wykładowcą na Wydziale Operatorskim i Realizacji Telewizyjnej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. L. Schillera w Łodzi. Mieszka i tworzy w Warszawie.
Prace artysty znajdują się w kolekcjach Museum In Huis Marseille w Amsterdamie, Fundacji Sztuki Polskiej ING, Bibliotece Narodowej, Narodowej Galerii Sztuki Zachęta, Muzeum Współczesnego Wrocław, Muzeum Fotografii w Krakowie i w zbiorach prywatnych.
