- Musimy pamiętać o tych, którzy tutaj zostali zamordowani, o przedstawicielach łódzkiej inteligencji, która została uznana przez niemieckiego okupanta, bez udowodnienia win, za "element niebezpieczny" i rozstrzelana - powiedziała podczas uroczystości prezydent Hanna Zdanowska.
Tadeusz Krzemiński, którego ojciec, urzędnik magistracki, zginął zamordowany na Brusie opowiedział historie identyfikacji ojca: - Poznaliśmy go po obrączce ślubnej i dedykacji na niej zamieszczonej. Na ironię losu zakrawa fakt, że przez wiele lat chodziłem tutaj na wycieczki, jeździłem rowerem i nie miałem świadomości, że obok znajduje się grób mojego ojca.
Prace ekshumacyjne na Brusie rozpoczęto w 2008 roku. Poszukując grobu Stanisława Sojczyńskiego "Warszyca", dowódcy Konspiracyjnego Wojska Polskiego, zamordowanego przez komunistów, odkryto masowe groby ofiar represji niemieckich z jesieni 1939 roku.
W uroczystościach wzięła udział młodzież z Publicznego Gimnazjum nr 23 w Łodzi, Szkoły Mistrzostwa Sportowego Marcina Gortata w Łodzi, Szkoła Podstawowa Nr 36 im. Zenona Wasilewskiego. Wartę honorową przy obelisku wystawili uczniowie Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 19 w Łodzi.
Geneza zbrodni
14 października 1939 r. na spotkaniu z Reinhardem Heydrichem dowódców operacyjnych grup policji bezpieczeństwa (Einsatzgruppen) w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy. Zapadła decyzja o fizycznej likwidacji polskiej warstwy przywódczej. SS-Obergruppenführer Haydrich zażądał, aby likwidacja "jądra polskości" została przeprowadzona do 1 listopada 1939 roku. Przypomniał, że grupy operacyjne zostały wyposażone w listy gończe, pomocne w przeprowadzeniu akcji, wskazujące Polaków, których "należy unieszkodliwić" po zajęciu danego terytorium przez armię niemiecką.
Warstwa przywódcza w rozumieniu decydentów nazistowskich to osoby z różnych warstw społecznych, które swoimi działaniami umacniały idee państwa polskiego i rozwijały świadomość narodową w skali masowej. Członkowie warstwy przywódczej według raportów policji bezpieczeństwa to członkowie organizacji politycznych i społecznych, koła nauczycielskie i duchowni katoliccy, lekarze, adwokaci, oficerowie w stanie spoczynku, urzędnicy, posiadacze ziemscy. To właśnie osoby tych grup były zagrożone uwięzieniem i rozstrzelaniem.
"Intelligenzaktion" w Łodzi
Aresztowanych w ramach "Intelligenzaktion" mieszkańców Łodzi i okolicznych miejscowości osadzano w prowizorycznym więzieniu w Rudzie Pabianickiej (budynki fabryczne zakładów Arnolda Baiera) oraz w więzieniu na Radogoszczu. Pierwszych więźniów przywieziono tutaj dwoma samochodami (50 osób) 9 listopada 1939. Miejscem masowych egzekucji dla więźniów radogoskich był las łagiewnicki - 11 listopada rozstrzelano tam kilkaset osób. Masowe egzekucje przeprowadzano również w lasach lućmierskich. Prawdopodobnie 12 listopada na terenie poligonu wojskowego na Brusie rozstrzelano 40 przedstawicieli łódzkiej inteligencji. Ocenia się, że w ramach "Intelligenzaktion" zabito 1500 osób z Łodzi i z okolic.
