Fabryka Ludwika Geyera z zabudową rezydencjonalną oraz parkiem i skansenem miejskiej architektury drewnianej

 UL. PIOTRKOWSKA 280-286 

Założyciel fabryki Ludwik Gayer przybył do Łodzi z Saksonii w 1828 roku. Uważany był za jednego z najważniejszych fabrykantów w trakcie pierwszych dziesięcioleci rozwoju miasta. Wybudowany przez niego kompleks fabryczny stanowi największy i najlepiej zachowany obiekt związany z wczesnym etapem industrializacji na terenie Królestwa Polskiego.

Zespół budynków rezydencjonalnych oraz fabrycznych łączy jednolity pod względem wizualnym, wyróżniający się elegancką klasycystyczną architekturą oraz urzekający białą barwą styl. Integralną częścią zespołu jest park, spajający obiekty fabryczne z mieszkalnymi. Współcześnie całość założenia uzupełnia wyjątkowy skansen miejskiej architektury drewnianej.

 

Fabryka Ludwika Geyera (tzw. „Biała Fabryka”) zbudowana w latach 1835-1838 była pierwszym zakładem przemysłowym w mieście wyposażonym w maszynę parową. Fabryka została wzniesiona według angielskiego projektu, jej bryła oraz układ przestrzenny (skonstruowany na planie litery „U”) upodabniał ją do ówcześnie wznoszonych zakładów przemysłowych w rejonie Manchesteru.

Łódzka fabrykę od zabudowań angielskich wyróżnia wygląd zewnętrzny. W odróżnieniu od ascetycznych zabudowań przemysłowych z terytorium Wielkiej Brytanii, uzyskała opracowanie architektoniczne oparte na klasycystycznych proporcjach, co należy prawdopodobnie przypisać próbie dostosowania projektu do otaczającej, zastanej zabudowy. Także użyty biały tynk, nie spotykany wówczas na obiektach przemysłowych, pozytywnie wyróżnił ją na tle innych tego typu założeń. Stąd zwyczajowa nazwa „Biała Fabryka”.

Od 1954 roku w budynku fabryki mieści się Muzeum Włókiennictwa. Jest to jeden z najwcześniejszych na świecie przykładów adaptacji budynków poprzemysłowych na cele wystawiennicze, a jednocześnie jedno z najstarszych muzeów poświęconych historii przemysłu włókienniczego.

 

Skansen Łódzkiej Architektury Drewnianej stanowi unikatowy w skali kraju zespół XIX-wiecznej miejskiej zabudowy drewnianej. W jego skład wchodzą translokowane z terenów miasta drewniane domy, wille podmiejskie oraz dawny zbór ze wsi Nowosolna. Skansen udostępniono zwiedzającym w 2008 roku.

 

Dom Ludwika Geyera był to pierwszy dom założyciela fabryki. Zbudowany został w 1833 roku jako niewielki parterowy budynek przekryty czterospadowym dachem. Na wyraz architektoniczny budynku wpływa zwieńczony trójkątnym szczytem środkowy ryzalit, na osi którego znajduje się główne wejście zaakcentowane dwiema przysadzistymi kolumnami. Zastosowane w budynku formy zbliżały jego wygląd  do XIX-wiecznej architektury dworkowej, stąd zwyczajowa nazwa „Dworek”.

 

Pałac Ludwika Geyera został zbudowany w latach 1845-1846 jako druga, obszerniejsza rezydencja rodziny Geyerów. W latach 50. XIX wieku z powodu zadłużenia właściciela obiekt został przejęty przez Bank Polski i był jego siedzibą aż do 1875 roku. Niegdyś bogato zdobiony ornamentami w stylu neorenesansowym, w późniejszym okresie w wyniku licznych adaptacji i przebudów budynek stracił swój pierwotny charakter. Pałac stanowił integralny element założenia fabryczno-rezydencjonalnego, ilustrującego rozwój i historię przedsiębiorstwa rodu Geyerów.

Willa Gustawa Geyera  należąca do wnuka założyciela fabryki. Zbudowana w latach 80. XIX wieku w oparciu o mury tzw. „domu zabaw”, który stał w tym miejscu już w latach 40. tego samego wieku. Wybudowana w stylu neorenesansowym, stylistycznie wpasowuje się w charakter otaczającej ją zabudowy.

Park im. Władysława Reymonta (d. Geyerowski) został założony w połowie XIX wieku i stanowi integralną część zespołu fabryczno-rezydencjonalnego. Staw powstał w wyniku spiętrzenia wody rzeczki Jasień dla potrzeb produkcyjnych. Założenie charakteryzuje bogaty drzewostan, w tym 7 pomników przyrody. Całość zdominowana jest przez rozległy zbiornik wodny i bryłę malowniczo odbijającej się w wodzie „Białej Fabryki”.