Teatr Wielki, Sąd Okręgowy, Pałac Biskupi. Taką Łódź stworzył Józef Kaban-Korski [ZDJĘCIA]

W latach 20. Józef Kaban zajmował stanowisko architekta powiatowego. Projektował dużo i prestiżowo. Do dziś trudno wybrać się na spacer po centrum Łodzi nie trafiając po drodze na któryś z jego budynków. Są wśród nich szkoły, domy mieszkalne, ozdobiona efektowną płaskorzeźbą siedziba Izby Skarbowej (al. Kościuszki 83), kamienica zbudowana dla Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (al. Kościuszki 12), a nawet seminarium duchowne przerobione z dawnego szpitala (ul. św. Stanisława 1).

Najważniejszym międzywojennym projektem Kabana jest gmach Sądu Okręgowego. Według pierwotnych planów przy Targowym Rynku (tak do roku 1930 nazywał się plac Dąbrowskiego) miał powstać cały kompleks budynków – siedziby Sądu Okręgowego i Grodzkiego oraz gmach hipoteki. Ostatecznie, ze względu na oszczędności, w 1930 r. stanął tylko główny budynek, uproszczona została także jego forma. Wciąż jednak jest co podziwiać – fasadę ozdobiły wprowadzające rytm pilastry, duże okna ze szprosami oraz umieszczona nad wejściem płaskorzeźba przedstawiająca sąd Temidy. Wystawne wnętrza, urządzone m.in. z wykorzystaniem polskich marmurów, upodobali sobie filmowcy – kręcono tu np. finałową scenę „Znachora” Jerzego Hoffmana.

Tym, co zwraca uwagę w portfolio Kabana, jest fakt, że znalazło się w nim bardzo wiele kościołów (m.in. przy ul. Artylerzystów 4, Łąkowej 42 czy Niciarnianej 7). Wszystko dlatego, że w czasie międzywojnia był architektem diecezjalnym i ulubieńcem biskupa Wincentego Tymienieckiego. Wisienką na torcie tej współpracy stał się projekt reprezentacyjnej siedziby kurii (która tymczasowo zajmowała pałac Heinzla przy ul. Piotrkowskiej 102, gdzie dziś mieści się UMŁ). Pałac Biskupi stanął obok katedry w 1924 r. Na fasadzie eleganckiego budynku, utrzymanego w stylu klasycyzmu akademickiego, architekt umieścił kolumny, balkony z tralkowymi balustradami, trójkątny fronton i płaskorzeźby w formie medalionów. Kilka lat później obok stanął także znacznie skromniejszy dom mieszkalny dla księży.

Po II wojnie światowej Kaban projektował mniej, pod nazwiskiem Korski i w duecie z synem Witoldem. A jednak to właśnie te realizacje najtrwalej wpisały się w krajobraz Łodzi. Nad pasażem Schillera góruje ich Dom Technika, a nad rondem Solidarności jeden z najbardziej charakterystycznych łódzkich kościołów – św. Teresy. To majestatyczny budynek zbudowany na planie krzyża greckiego, z dużą kopułą otoczoną czterema mniejszymi i pozbawionymi ozdób elewacjami, które urozmaicają jedynie wypełnione witrażami okna. Ciekawostką jest, że wcześniej tuż obok stał pochodzący z 1493 r. drewniany kościół. Gdy ukończono budowę nowego, murowanego, stary rozebrano i przeniesiono do wsi Łękawa, gdzie stał do II połowy lat 90.

Powojenna Łódź miała charakter robotniczy, ale władze planowały nadać jej bardziej wielkomiejski charakter. Do tego niezbędne było budowanie z rozmachem, przede wszystkim siedzib dla instytucji administracji i kultury. Priorytetowym projektem stał się Teatr Wielki, przy którego realizacji duetowi Korskich towarzyszył trzeci architekt, Roman Szymborski. Komplikacje sprawiły, że budowa trwała aż 17 lat – oprócz ograniczeń finansowych utrudnieniem okazało się także położenie na terenach bagiennych. Ukończony ostatecznie w 1966 r. gmach wyróżniają wsparte na filarach podcienia, kolumny wysokiej loggi, duża płaskorzeźba oraz przeszklony łącznik nad ul. Sterlinga. Do dziś jest to jedna z największych oper w Europie.