W 1820 r. centralne ogniwo sieci osadniczej obszaru obecnej Łodzi nadal stanowiło rolnicze miasteczko o tej samej nazwie. Teren jego miejskiej zabudowy, czyli późniejszego Starego Miasta, był w drugiej dekadzie XIX w. stosunkowo niewielki, bo wynosił ok. 20 ha. Układ urbanistyczny miasteczka zachował do tego czasu typowe cechy planu średniowiecznego. Charakteryzowała go sieć wąskich uliczek, wychodzących nieco skośnie z rynku i ujmujących zabudowę w małe, nieregularne bloki.
Jaki był układ dawnej Łodzi?
Centralną część układu wyznaczał plac targowy, czyli rynek, oddzielony budynkami od placu, na którym stał kościół. Generalnie zabudowa miasteczka ograniczała się do obudowy wspomnianych placów oraz początkowych odcinków ośmiu ulic, z których część przechodziła w drogi do pobliskich miast i od nich wzięła swoje nazwy. Zwarte ciągi architektoniczne występowały przy tym jedynie na rynku oraz wzdłuż ulic przy rynku: Drewnowskiej, Podrzecznej, Nadstawnej i Kościelnej. Plac kościelny oraz wybiegające z niego ulice: Lutomierska, Brzezińska, Łagiewnicka i Cygańska (fragment ul. Zgierskiej, obecnie nie istnieje) miały jedynie pojedyncze zabudowania. Z niewielkim terenem zabudowy miasteczka silnie kontrastował natomiast rozległy obszar jego rozłogów. Zajmowały one łącznie 1244 ha, z czego 828 ha przypadało na użytki rolne, zaś 416 ha – na lasy.
