Edukacja przede wszystkim
W realizowanym w roku szkolnym 2022/2023 projekcie Łódzkie Szkoły dla Klimatu wzięło udział 6 miejskich szkół - SP 23, SP 37, SP 111, IX LO, XXIV LO oraz XXXII LO. Ponad 100 uczniów wybrało swoje wyzwania ekologiczne, w każdej placówce dodatkowo powstały ogrody edukacyjne. Inicjatywę zrealizowano we współpracy z Ośrodkiem Działań Ekologicznych „Źródła” oraz Echo Investment, w finansowaniu ogrodów pomogły także Dell Technologies oraz PWC.
W działania edukacyjne włączyła się Omenaa Mensah, poprzez akcję w social mediach #ekotomy. Dołączyli do niej m.in.: Jurek Owsiak, Barbara Kurdej-Szatan, Marcin Gortat, Prezydent Warszawy – Rafał Trzaskowski, Prezes InPost – Rafał Brzoska, mBank, czy Ikea. Z Omenaa Foundation zrealizowano też projekt #EkoToMy! EkoArt w słusznej sprawie! W jego ramach odbył się konkurs plastyczny dla 3 domów małego dziecka. W nagrodę placówki otrzymały czeki na łączną kwotę 80 000 zł na remonty. Fundacja włącza się także w II edycję projektu ŁSDK.
Jesienią można było odwiedzić EkoEksperymentarium, interaktywną wystawę w Bramie Miasta. Niosła ona przekaz, że każdy może podejmować codzienne działania na rzecz planety. Wystawę, stworzoną przez zespół kuratorski Mamy Projekt z pomocą firm IKEA, Skanska i Veolia, odwiedziło blisko 4000 dzieci.
Dopełnieniem oferty edukacyjnej stały się warsztaty dla mieszkańców. Objęły one 2 dziedziny. Pierwsze skupiały się na uświadomieniu znaczenia i roli pszczół w środowisku. Zajęcia dedykowane były wszystkim grupom wiekowym – od dzieci do seniorów. Łącznie wzięło w nich udział ponad 220 uczniów i ponad 100 dorosłych. Dodatkowo, w ramach współpracy z Intelligent Hives, Łukasiewicz – Łódzki Instytut Technologii oraz związkami wyznaniowymi, przy 2 parafiach ustawiono również pasieki. Drugą dziedziną warsztatów było przyjazne kształtowanie przestrzeni miejskiej. Przy udziale SARP (Stowarzyszenie Architektów Polskich Oddział Łódź), odbyły się spotkania z mieszkańcami pn. Zazieleniamy Stajnię Jednorożców, mające na celu wspólne znalezienie rozwiązań dla wprowadzenia zieleni w mocno zurbanizowaną i zabetonowaną przestrzeń skrzyżowania Piłsudskiego/Piotrkowska. Wynikiem debaty z ekspertami, spaceru badawczego i warsztatów z interesariuszami tej przestrzeni była makieta wizualizująca nowe zagospodarowanie terenu.
Zielono nam
Dzięki zaangażowaniu mieszkańców w proces tworzenia przyjaznego miasta, ponownie uruchomiono szereg dotacji na rzecz błękitno-zielonej infrastruktury: ZbieraMy deszczówkę, Zazieleniamy oraz TworzyMy ogrody społeczne. Pierwsze z dofinansowań dotyczy przedsięwzięć obejmujących systemy do gromadzenia i wykorzystania wód opadowych, w celu ochrony łódzkich zasobów wodnych. Dotacje wykorzystane mogły zostać na: zakup zbiorników na deszczówkę, stworzenie systemów bioretencji, wykonanie nawierzchni przepuszczalnych oraz systemów nawadniania. Program ZazieleniaMY, kierowany do odbiorców mających siedzibę na obszarze rewitalizacji, to działanie służące zmniejszeniu negatywnego zjawiska miejskiej wyspy ciepła, poprzez wprowadzenie zieleni do centrum. Zakres zadań podlegających dofinansowaniu to nasadzenia drzew, krzewów i bylin, zakładanie łąk kwietnych oraz trawników. Oba programy powstały, by umożliwić Łodzianom realizację własnych przedsięwzięć przyczyniających się do ograniczenia negatywnych skutków zmian klimatu i są z powodzeniem kontynuowane. Łącznie w ramch obu programów zrealizowano niemal 60 inwestycji na kwotę ponad pół miliona złotych. Trzeci z programów prowadzony jest we współpracy z Zespołem Szkół Rzemiosła w Łodzi. Dzięki niemu mieszkańcy mają szansę zintegrować się i wspólnie zagospodarować otaczającą ich przestrzeń. W trzeciej - owocowej - edycji powstało kolejnych 12 ogrodów społecznych. W ciągu 3 lat trwania programu doczekaliśmy się ich aż 40.
Zielonym projektom sprzyja także realizacja zadań z inicjatywy lokalnej i budżetu obywatelskiego. Na terenie zieleńca znajdującego się na dziedzińcu przy Bibliotece Miejskiej nr 52 w Łodzi stworzono "Zielone patio przy Bibliotece Bliska", miejsce przeznaczone do rekreacji i integracji mieszkańców. W ramach wspólnego sadzenia roślin, powstały nowe nasadzenia bylin miododajnych oraz rabaty ziołowe w pojemnikach, o które dbać będą mieszkańcy przy wsparciu pracowników Biblioteki. Uzupełnieniem nasadzeń jest hotel dla owadów zapylających, ponadto pojawiły się nowe siedziska oraz stopnie umożliwiające wejście na wyniesiony zieleniec oraz miejscowe utwardzenia terenu. Uporządkowanie przestrzeni stworzyło warunki do organizowania warsztatów oraz inicjatyw związanych z aktywnością sąsiedzką. Kolejnym projektem wykorzystującym nasadzenia do podniesienia atrakcyjności przestrzeni miejskiej było powstanie ścieżki edukacyjnej „Zaczarowany Ogród" przy ul. Bolesława Szczodrego.
Dzięki wzbogaceniu zadania z budżetu obywatelskiego o dofinansowanie w ramach projektu "Województwo Łódzkie Ogrodem Polski - Ogrody przyjazne naturze" Łodzianie wkrótce cieszyć się będą atrakcyjnym Parkiem rtm. Pileckiego. na Nowym Złotnie. Ideą jest utworzenie ogólnodostępnej przestrzeni parkowej, zgodnej z koncepcją „parku leśnego”, czyli z ochroną istniejącego drzewostanu oraz naturalnego charakteru przestrzeni. W przestrzeń istniejących polanek wkomponowane będą elementy małej architektury wraz z drewnianym placem zabaw dla dzieci oraz nowe nasadzenia drzew, krzewów i bylin. Będzie to również zielony obszar przyjazny ptakom i owadom. Pod koniec listopada br. został złożony wniosek na rozbudowę Parku Pileckiego (etap II) do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projekt zgłoszony do naboru przewiduje rozbudowę parku leśnego poprzez utworzenie ścieżki edukacyjnej dotyczącej bohaterskiego życia Rotmistrza Pileckiego oraz kolejnych miejsc rekreacji. Decyzja o przyznaniu dofinansowania zapadnie w pierwszym kwartale 2024 r.
Oprócz problematyki zieleni miejskiej, projekty BO dotykają także ważnych zagadnień związanych z jakością powietrza. Właśnie dlatego w centrum pojawiły się 2 mechofiltry – urządzenia, których zadaniem jest jego oczyszczanie. Na stronie lodz.pl/ekoportal na bieżąco można odczytywać dane na temat jakości powietrza także z rozmieszczonych na obszarze Łodzi czujników i ekosłupków. Ostatnie z tych urządzeń, ustanowiono na wniosek Rady Osiedla Retkinia Zachód-Smulsko. Łącznie w Łodzi mamy już 8 słupków w różnych częściach miasta. Urządzenia te przydatne są przede wszystkim dla osób, które na co dzień nie korzystają z aplikacji i internetu.
Ważnym elementem budowy łódzkiej błękitno-zielonej infrastruktury jest projekt odkrycia rzeki Lamus, na który miasto otrzymało od Unii Europejskiej dotację w wysokości 3,5 miliona euro. Projekt zakłada odkrycie fragmentu rzeki Lamus w przestrzeni parku im. J. Kilińskiego. Odkryta część rzeki będzie udostępniona mieszkańcom dzięki utworzeniu tarasów i zejść do wody. W ramach projektu park zostanie także zrewaloryzowany. Pojawi się w nim nowa mała architektura, a alejki zyskają przepuszczalną nawierzchnię. Istotny będzie także aspekt edukacyjny – zwiększenie wiedzy na temat łódzkich rzek, ekosystemów rzecznych, znaczenia retencji i błękitno-zielonej infrastruktury w mieście. Na terenie parku pojawią się instalacje przestrzenne, symbolicznie zaznaczające historyczny układ dawnego ogrodu przypałacowego.
Dodatkowo, jesienią br. miasto złożyło wniosek o dofinansowanie UE na projekt pn. Odbetonowanie terenów miejskich. Do inicjatywy zostało zgłoszonych 20 lokalizacji na terenie całego miasta (w tym pomysły zgłaszane przez mieszkańców) o łącznej powierzchni ponad 1ha – w centrum (np. Wólczańska, Mickiewicza, Roosevelta, Piłsudskiego, Rodz. Poznańskich), i w dalszych dzielnicach (Paderewskiego, Wiwulskiego). Projekt obejmuje także odbetonowanie przestrzeni przed stadionem Widzewa oraz stworzenie „zielonego parkingu” przy Stadionie Orła. Decyzja o przyznaniu dofinansowania zapadnie w pierwszym kwartale 2024 r.
W 2023 roku powstały w Łodzi 2 parki leśne: Park na Giewoncie (2023), powierzchnia ok. 3,8ha i Park na Radogoszczu (2023), powierzchnia ok. 5ha. Ich systematyczne powstawanie to wynik rosnącej wśród mieszkańców potrzeby zwiększania terenów rekreacyjnych, szczególnie w dzielnicach mieszkaniowych. Nowy park leśny tworzony jest na obszarze, który do tej pory nie posiadał formalnego i praktycznego zagospodarowania, przez co w naturalnych procesach utworzyły się na nim spontanicznie tereny cennej zieleni. Głównym celem prowadzonych w ramach zadania działań jest więc w pierwszej kolejności dostosowanie terenu do potrzeb i oczekiwań Mieszkańców oraz stworzenie dla nich bezpiecznego terenu zieleni publicznej. Wszystkie objęte granicami nowych parków tereny stanowią bardzo ważny w strukturze miasta zasób zieleni niskiej i wysokiej, dostarczającej nam codziennie szeregu usług ekosystemowych, zaczynając od retencji wód opadowych, kończąc na pochłanianiu CO2 i wytwarzaniu tlenu, nie mówiąc już o bioróżnorodności i zapewnianiu korytarzy ekologicznych. Do tej pory łącznie powstało ok. 150ha parków leśnych.
Z biznesem
Rok 2023 to ciąg dalszy współpracy z biznesem i innymi podmiotami na rzecz zrównoważonego rozwoju. Tradycyjnie, do działań przyłączyły się SEGRO Polska i łódzki ZWIK, kontynuując projekt montażu dystrybutorów wody w szkołach. Walor edukacyjny akcji to zachęcenie młodzieży do zmiany trendu kupna butelkowanej wody i przekonanie do picia łódzkiej kranówki, gdyż jest wodą dobrej jakości. W 2023 roku miała miejsce 3 edycja programu, w zdroje wyposażono już ponad 40 placówek. Swoją cegiełkę do EkoPaktu dołożyli również InPost, dzięki któremu w parku leśnym na Janowie powstał plac zabaw z nasadzeniami roślin oraz Mermaid Capital, fundator rabaty kwiatowej przy Paku nad Jasieniem. Z kolei firma Warbud, w trosce o bioróżnorodność, przekazała miastu 30 budek lęgowych dla jerzyków, a E.G.O. Polska zakupiła i zamontowała 5 szt. domków dla owadów w parku na Janowie. Ponadto, dzięki zaangażowaniu biznesu, udało się przeprowadzić 2 duże akcje sprzątania. Urzędnicy, pracownicy firm oraz mieszkańcy posprzątali zaśmiecone tereny zieleni, zarówno w centrum miasta, jak i na jego obrzeżach. W dwóch tegorocznych edycjach udział wzięli: Avient, Barry Callebaut Polska, CERI International, Corning, Decathlon Polska, Dell, Fujitsu Poland, Hexagon AB, Hutchinson Poland, Immergas Polska, Infopulse, McCormick, PreZero Polska, Sephora,TME Kariera, Transition Technologies PSC, UPS i Whirlpool. Do jesiennej akcji włączyła się także Książka za worek śmieci, uhonorowując najaktywniej sprzątających uczestników upominkiem w postaci książki. W Światowy Dzień Ziemi (22 kwietnia) akcję sprzątania miasto postanowiło też zorganizować we współpracy z Programem Czysta Polska w przestrzeni parku Arturówek. W ramach działań koncentrujących się wokół Arturówka i Lasu Łagiewnickiego, pozadzono również 1100 drzewek przekazanych przez Lasy Państwowe. Zapewniono także szereg atrakcji: spacer po lesie z przewodnikiem, warsztaty z segregowania odpadów, rajd rowerowy po lesie, warsztat respirofonoterapii, jogi oraz gry i zabawy dla wszystkich. Dodatkowo, do współpracy z Łodzią przystąpiła firma Danfoss. Na mocy listu intencyjnego, podpisanego pomiędzy Ambasadą Danii, Politechniką Łódzką, firmą Danfoss oraz miastem Łódź, studenci PŁ w tym roku opracowują audyty energetyczne dla budynków wskazanych przez Miasto. We wrześniu odbyła się wizyta studyjna w Danii, gdzie przedstawiciele Wydziału Kształtowania Środowiska oraz PŁ zwiedzali firmę Danfoss oraz w University of Southern Denmark. Na początku grudnia odbyła się wizyta w fabryce Danfoss w Grodzisku Mazowieckim. Mamy nadzieję, że wszystkie te działania będą zaczątkiem dobrej współpracy i pomogą wygenerować wymierne jej efekty.
Współpraca międzynarodowa
Jednym z głównych wyzwań w miastach dążących do neutralności klimatycznej są tereny zabudowane, a w szczególności tereny o różnego typu zabudowie mieszkaniowej. Ich kompleksowa modernizacja, w tym poprawa efektywności energetycznej budynków i bezpieczeństwa mieszkańców w zakresie dostaw energii oraz jakości życia, wymagają systemowych rozwiązań dot. zarówno emisyjności budynków jak i rewitalizacji środowiska przyrodniczego w ich otoczeniu, aby odpowiadać na potrzeby mieszkańców i w sposób zrównoważony i wzmacniać jego odporność na skutki zmiany klimatu. Wyzwaniu temu pomoże sprostać realizacja projektu NEEST (eng. NetZero Emissions and Environmentally Sustainable Territories). Projekt realizowany jest w ramach inicjatywy Komisji Europejskiej Misji 100 neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast do 2030 r. Konsorcjum stanowi 5 miast zrzeszonych w misji (Kraków, Łódź, Rzeszów, Warszawa i Wrocław) oraz NCBR. Celem projektu jest przygotowanie zestawu innowacyjnych rozwiązań gotowych do wdrożenia, skalowania i powielania na podstawie modelowych symulacji realizacyjnych, obejmujących aspekty techniczne, finansowe i środowiskowe, a także społeczne i tzw. MEL (Monitoring Evaluation and Learning) dot. szeroko pojętej i głębokiej modernizacji energetycznej budynków oraz rewitalizacji ich otoczenia. Wdrożenie rozwiązań odbędzie się na wybranych kwartałach lub budynkach w 5 miastach należących do konsorcjum. W Łodzi procesowi temu poddany zostanie kwartał osiedla Radiostacja. Łódź należy także do projektu Fair Local Green Deal, stworzonego we współpracy ICLEI (Międzynarodowa Rada na rzecz Lokalnych Inicjatyw Środowiskowych) i Fundacji Porticus, którego celem jest usprawnienie procesów partycypacyjnych. W związku z tym urząd miasta nawiązuje kontakty z różnymi podmiotami społecznymi, w tym z najbardziej wrażliwymi interesariuszami, aby przeanalizować istniejące miejskie polityki środowiskowe i zaproponować nowe rozwiązania, w duchu zasad sprawiedliwości i równości społecznej. Łódź jest jednym z pięciu europejskich miast wybranych do realizacji projektu. Przez dwa lata będzie badać, w jaki sposób polityka środowiskowa wpływa na życie miasta. Efektem prac będzie stworzenie mapy drogowej, która pomoże wdrażać transformację ekologiczną w sposób zapobiegający wzrostowi nierówności społecznych i niepozostawiający nikogo poza procesami konsultacyjnymi. W 2023 r. w ramach projektu włączającego mieszkańców w realizację Europejskiego Zielone Ładu, odbyły się dwa spotkania dot. zazielenia miasta zgodnie z oczekiwaniami i potrzebami mieszkańców.
W ramach cyklicznej współpracy z WWF włączyliśmy się także w światową akcję Godzina dla Ziemi, gasząc światła w wybranych punktach miasta na 60 minut w symbolicznym geście troski o planetę. Tegoroczna edycja została poświęcona walce z zanikiem różnorodności biologicznej, czyli wymieraniem gatunków. Wydział Kształtowania Środowiska UMŁ po raz trzeci zaprosił do udziału podmioty prywatne i publiczne: Hampton by Hilton Łódź, Hi Piotrkowska, DoubleTree By Hilton, EC1- Miasto Kultury, Łódzki Ośrodek Geodezji.
Zwieńczeniem prośrodowiskowych łódzkich aktywności stała się organizacja kolejnej edycji Samorządowego Kongresu Klimatycznego, przestrzeni, w której możliwa jest wzajemna wymiana wiedzy, doświadczeń i pomysłów na rzecz ochrony klimatu. I edycja wydarzenia miała miejsce w 2022 r. Event, przyciągający rosnącą liczbę uczestników, umożliwia diagnozę aktualnej sytuacji środowiskowej i politycznej w kontekście zmian klimatu. Gościem honorowym ostatniej edycji, organizowanej we współpracy z Unią Metropolii Polskich, był Frans Timmermans - Wiceprzewodniczący Wykonawczy Komisji Europejskiej ds. Europejskiego Zielonego Ładu. Ambicją Miasta Łodzi jest, by wydarzenie stanowiło medium, które pokazuje gotowość i determinację polskich samorządów do budowania lepszego świata dla przyszłych pokoleń.
Miłym akcentem działań na rzecz klimatu w 2023 roku było ogłoszenie laureatów tegorocznego konkursu na Europejskie Drzewo Roku. Zwycięzcą został Dąb Fabrykant z Łodzi, który w 2022 roku wygrał polską edycję konkursu, organizowaną przez Klub Gaja. 180-letni Dąb Fabrykant (zwany też Jagoszem) to jedno z najbardziej oryginalnych drzew w Polsce i wizytówka miasta. Rośnie przy głównej alei parku im. ks. bp. Michała Klepacza, który powstał w końcu XIX wieku, kiedy ten teren zakupił fabrykancki ród Richterów. Jego imię, nawiązujące do fabrykanckiej historii Łodzi, zaproponował w latach 90 XX wieku biolog, profesor Jan Siciński z Uniwersytetu Łódzkiego.
