Symboliczną datą likwidacji Litzmannstadt Getto jest 29 sierpnia. To właśnie w tym miesiącu 1944 r. z łódzkiego getta do Auschwitz-Birkenau zostali wywiezieni ostatni mieszkańcy zamkniętej dzielnicy. Potem niemieccy okupanci zlikwidowali getto. Tym samym Łódź, która przed wojną była bardzo ważnym ośrodkiem żydowskiej kultury, nauki i handlu, utraciła mieszkańców, który ją współtworzyli.
We wrześniu 2022 roku przypada także 80. rocznica tzw. Wielkiej Szpery, w wyniku której do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem wywieziono oficjalnie ponad 15 tysięcy osób, w tym niemal wszystkie dzieci poniżej 10 roku życia, chorych i osoby starsze, ale w rzeczywistości liczba ta sięgała 20 tysięcy. To wydarzenie ostatecznie zakończyło trwającą od stycznia do września 1942 r. akcję deportacji Żydów, której ofiarą padło ponad 70 tysięcy osób.
Słowo „Szpera” pochodzi od niemieckich słów Allgemeine Gehsperre, oznaczających „całkowity zakaz opuszczania domów”.
W programie tegorocznych obchodów, upamiętniających te tragiczne wydarzenia, są uroczystości główne na cmentarzu żydowskim i na stacji Radegast. Zaplanowane uroczystości odbędą się w dniu ostatniej wywózki z getta – 29 sierpnia. Tego dnia odbędzie się także koncert koncert inspirowany wierszami dzieci z getta: Alizy Cygelman, Abramka Cytryna, Abramka Koplowicza, Chawy Ryng, Stelli Szafir „Potop świata”. Wśród wydarzeń towarzyszących są: otwarcie wystawy o Ocalałych „Fragmenty pamięci” w Centrum Dialogu, przejazd rowerowy „Łódź dla pokoju”.
Upamiętniając 80. rocznicę Wielkiej Szpery, jednego z najtragiczniejszych wydarzeń w historii Łodzi, 4 września w miejscu przemówienia Chaima Rumkowskiego będzie miała miejsce akcja performatywna na tekst i instrumenty perkusyjne. Zaplanowane jest także przejście przez Bałuty śladami dzieci z getta.
Główne uroczystości odbędą się 29 sierpnia 2022 r.
Wydarzenia towarzyszące są zaplanowane od 22 sierpnia do 11 września 2022 r.
Uroczystości główne
29.08.2022 (poniedziałek)
godz. 11.00 Uroczystości religijne i symboliczne zapalenie zniczy pod pomnikiem pamięci łódzkich Żydów na cmentarzu żydowskim w Łodzi
Miejsce: Cmentarz żydowski, ul. Bracka 40
Marsz Pamięci z cmentarza żydowskiego na Stację Radegast
Trasa: ul. Zmienna – ul. Inflancka – Stacja Radegast
godz. 12.00 Uroczystości oficjalne (składanie kwiatów i zniczy) na Stacji Radegast
Miejsce: Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi – Oddział Stacja Radegast, al. Pamięci Ofiar Litzmannstadt Getto 12
godz. 19.00 „Potop świata” – koncert inspirowany wierszami dzieci z getta: Alizy Cygelman, Abramka Cytryna, Abramka Koplowicza, Chawy Ryng, Stelli Szafir
Wykonawcy: Elżbieta Mielczarek, Łukasz Lach, Adam Lewartowski wraz z orkiestrą kameralną Bajgelman Band. Muzyka – Łukasz Lach, scenariusz i reżyseria – Miron Zajfert
Miejsce: Teatr Nowy im. Kazimierza Dejmka w Łodzi, ul. Więckowskiego 15
Wydarzenia towarzyszące
30.08.2022 (wtorek)
godz. 17.00 „Jesteśmy jednym kawałkiem tęsknoty. Śladami kobiet żydowskich w getcie łódzkim“ – spacer z Łódzkim Szlakiem Kobiet [PL]
Prowadzenie: Ewa Kamińska-Bużałek, Izabela Olejnik
Start: przed halą Bałuckiego Rynku przy ul. Zgierskiej
godz. 18.00 „CAFÉ ZELIG”, reż. Tanja Cummings, Niemcy 2020 – premierowy pokaz filmu i spotkanie z reżyserką oraz bohaterami filmu [PL/ENG]
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, ul. Wojska Polskiego 83
31.08.2022 (środa)
godz. 17.00 Prezentacja nowego przewodnika po żydowskiej Łodzi z udziałem autorów i redaktorów
Organizator: Fundacja Centrum Taubego na Rzecz Edukacji i Życia Żydowskiego
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83
godz. 18.00 Projekcja filmu „Wielka Szpera” reż. Piotr Weychert, Piotr Perz
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, ul. Wojska Polskiego 83
01.09.2022 (czwartek)
godz. 18.00 Wykład Andrzeja Grzegorczyka – kustosza Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi o Wielkiej Szperze oraz pokaz filmu "Losy Łodzi. Wielka Szpera 1942" - prod. Jacek Wawrzynkiewicz, reż. Mikołaj Szczęsny, 10', tłumaczenie na PJM
Organizator: Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, ul. Wojska Polskiego 83
02.09.2022 (piątek)
godz. 18.00 Spotkanie z Ocalałym z łódzkiego getta – Leonem Weintraubem i pokaz reportażu „Leon – chłopiec, który przeżył piekło” – autor: Jacek Tokarczyk, prod. TVP3 Łódź dla TVP Historia, lipiec 2021, 13'
Prowadzenie: Jacek Tokarczyk
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, ul. Wojska Polskiego 83
04.09.2022 (niedziela)
godz. 12.00 "O odkrywaniu historii obiektu: bransoletka z getta i losy rodziny Terkeltaubów-Torreyów"
Prowadzenie: Anna Łagodzińska-Pietras i Agnieszka Szygendowska
Organizator: Muzeum Miasta Łodzi
Miejsce: Muzeum Miasta Łodzi, ul. Ogrodowa 15
Zapisy: 692 926 319, 42 307 13 82, edukacja@muzeum-lodz.pl
Wstęp: 5 zł (bilet ulgowy), 7 zł (bilet normalny)
godz. 16.00 „Oddajcie mi swoje życie” – akcja performatywna na tekst i instrumenty perkusyjne
Organizatorzy: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, Teatr Chorea, Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi
Miejsce: ul. Zachodnia 14
godz. 16.45 Przejście z ul. Zachodniej 14 do Centrum Dialogu śladami dzieci z getta łódzkiego
godz. 17.45 Performance przy rzeźbie chłopca z getta [PL]
Miejsce: Park Ocalałych (przed budynkiem Centrum Dialogu) | ul. Wojska Polskiego 83
godz. 18.00 „Szpera '42“ – spotkanie z twórcami spektaklu plenerowego „Szpera '42“ z 2012 roku: Ruthie Osterman, Łucją Herszkowicz, Eliną Tonevą, Tomaszem Rodowiczem, Joanną Chmielecką i innymi
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, ul. Wojska Polskiego 83
05.09.2022 (poniedziałek)
godz. 17.00 Spotkanie z autorką „Bezsenności Jutki” - Dorotą Combrzyńską-Nogalą dla nauczycieli/ek i edukatorów/ek [PL]
Organizatorzy: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, Wydawnictwo Literatura
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, ul. Wojska Polskiego 83
Zapisy pod adresem mailowym: edukacja@centrumdialogu.com
godz. 19.00 חלל פנוי | Zwolniona przestrzeń – wernisaż obrazów Aleksandry Chciuk inspirowanych historią Wielkiej Szpery [PL]
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, ul. Wojska Polskiego 83
20.00 Projekcja filmu „Z głębokości wołam”, reż. Wojciech Gierłowski, 2005, 25’
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83
06.09.2022 (wtorek)
godz. 19.00 „Żebyś przeżyła wojnę” – spektakl dla widzów dorosłych i młodzieży od 13 roku życia (scenariusz, reżyseria, obsada: Anna Rakowska i Karolina Zajdel)
Bilety: 40 zł
Organizator: Artkombinat Scena Monopolis
Miejsce: Artkombinat Scena Monopolis, ul. Kopcińskiego 62a, Łódź
07.09.2022 (środa)
godz. 10.00 Lekcja o Wielkiej Szperze dla młodzieży i spotkanie z Dziećmi Holocaustu
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83
Zapisy dla szkół pod adresem mailowym: edukacja@centrumdialogu.com
godz. 17.00 Oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Wojna domom. Sala Neoplastyczna w solidarności z Ukrainą”
Organizator: Muzeum Sztuki w Łodzi
Miejsce: ms1 | ul. Więckowskiego 36, wejście od ul. Gdańskiej 43
Wstęp: 1 zł
godz. 19.00 Yiddish Tango – koncert Olgi Avigail Mieleszczuk z zespołem Tango Attack: Hadrian Tabęcki – fortepian, Grzegorz Bożewicz – bandoneon, Piotr Malicki – gitara [PL]
Bilety:
Cena biletu w przedsprzedaży do 7.08.2022: 69 zł
Cena biletu po 08.08.2022: 79 zł
Organizator: Artkombinat Scena Monopolis
Miejsce: Artkombinat Scena Monopolis | ul. Kopcińskiego 62a, Łódź
08.09.2022 (czwartek)
godz. 16.00 Oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Poczta w łódzkim getcie” – Adam Sitarek, Ewa Wiatr (Centrum Badań Żydowskich UŁ) [PL]
Organizatorzy wystawy: Centrum Badań Żydowskich UŁ, Archiwum Państwowe w Łodzi, Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego
Miejsce: Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego, ul. Jana Matejki 32
09.09.2022 (piątek)
godz. 17.00 Oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Jerzy Krawczyk. Myszy i ludzie”
Organizator: Muzeum Sztuki w Łodzi
Miejsce: ms2, ul. Ogrodowa 19
11.09.2022 (niedziela)
godz. 12.00 „Ostatnia droga” – spacer teatralizowany
Reżyseria: Justyna Schabowska
Prowadzenie: Izabela Terela
Organizator: Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi
Miejsce: obszar dawnego getta
Start: ul. Organizacji WiN 50
Koszt: 5 PLN/osoba, płatne na miejscu
