Źródła pisane sprzed XVI czy XVII wieku niewiele mówią o zabudowie Łodzi i uposażeniu w ziemię jej mieszkańców. Księgi miejskie wymieniają przy różnego rodzaju transakcjach jedynie niektóre nazwy ulic, dróg i pól, które możemy odnieść do obecnej topografii.
Ziemia i ludzie Łodzi
Rejestry, lustracje i inne archiwalne źródła podają zwykle liczbę łódzkich placów i działek, miejskich łanów, ogrodów i pozostałych ról. Na przykład według inwentarza dóbr biskupstwa włocławskiego z 1598 r. Łódź miała ogółem 80 placów i tyle było prawdopodobnie w okresie lokowania miasta w 1423 r. Prawie identyczne dane wymieniają inne źródła, zwłaszcza z XVI w. W księgach miejskich z 1572 r. odnotowano np. spalenie się 41 domów, tj. ówczesnej połowy miasta. Według inwentarza z 1534 r. mieszczanie płacili czynsze z 71 domów oraz z sześciu placów lub domów opustoszałych.
Można przyjąć, że w momencie powstania miasta w Łodzi było około… 100 mieszkańców. Na podstawie nazwisk figurujących w księgach miejskich prof. A. Zand obliczył, że w latach 1470–1589 liczba rodzin stale mieszkających w Łodzi zwiększyła się z 44 do 102, co przy mnożniku 5–6 daje wzrost z 220–264 do 510–612 osób. Ludność Łodzi wahała się w granicach kilkuset mieszkańców, ale do początku XIX w. nie przekroczyła nigdy tysiąca. W momencie ożywienia w XVI i XVII w. było tu maksymalnie 500–700 mieszkańców. Areał miejski także przez kilkaset lat był stały – ok. 20 ha (0,2 km²), choć mieszczanie łódzcy gospodarowali także na ok. 800 ha okolicznych pól, łąk i ogrodów.
