30 marca 1821 roku podpisana została tzw. umowa zgierska o osadnictwie fabrycznym w Zgierzu i Łodzi – dokument, który regulował zasady osiedlania się sukienników, tkaczy i prządków w nowo wytypowanych osadach fabrycznych. Od tego momentu do Łodzi zaczęli stopniowo przyjeżdżać nowi osadnicy, zaczęły funkcjonować pierwsze manufaktury, a do miasta włączono rozleglejsze tereny objęte nowymi regulacjami.
Porozumienia zgierskie określały zakres obowiązków rządu i mieszkańców, a także szereg przywilejów dla nowych osadników przyjeżdżających do Królestwa Polskiego. W mieście takim jak Łódź, zagraniczni rękodzielnicy z odpowiednim fachem mogli otrzymać place pod budowę domu i ogrody o powierzchni 1,5 morgi (ok. 7,5 tys. m kw.). Możliwe było uzyskanie także parceli z gotowym, typowym domem lub pustej działki pod zabudowę. Wszelkie opłaty dla nowo przybyłych były odraczane na 6 lat. Osadnicy korzystali z taniej cegły i darmowego drewna. Przysługiwało im także wiele innych ulg i przywilejów.
Umowa zgierska i idąca za nią zachęta do osiedlania się osadników, zrodziły potrzebę uregulowania nowych terenów miejskich. W tym samym roku ukończony został już tzw. trakt piotrkowski z Łęczycy do Piotrkowa, który stał się osią rozwijającego się miasta i szybko został przekształcony w główną ulicę Piotrkowską. W latach 1821-23 przeprowadzano regulacje terenów na południe od Starego Miasta, wzdłuż traktu Piotrkowskiego, tworząc osadę sukienniczą Nowe Miasto. Jej centralnym punktem stał się ośmioboczny Nowy Rynek (obecnie plac Wolności). Wytyczono tu 202 parcele budowlane dla sukienników, w kwartałach przylegających do rynku. Zaledwie 3 lata po podpisaniu umowy w Zgierzu, w 1824 r. opracowany został plan urządzenia kolejnej osady na południe od Nowego Miasta. Tym razem była to osada lniarsko-bawełniarska Łódka. Jej tereny rozciągały się aż do Górnego Rynku, za rzeką Jasień. W obrębie osady wyznaczono 462 parcele dla przyszłych tkaczy oraz rozległe tereny nad Jasieniem przeznaczone pod 7 posiadeł fabrycznych. Wtedy Łódź miała już powierzchnię 2205 ha.
Na uregulowanych terenach pojawiały się pierwsze zabudowania i w ruch poszły warsztaty tkackie. Wzdłuż ul. Piotrkowskiej, pojawiały się pierwsze drewniane, parterowe domy tkaczy, które stały się symbolem początku boomu przemysłowego. Należy jednak pamiętać, że życie Łodzi nie od razu nabrało tempa. Przez pierwsze dziesięciolecia XIX wieku, spacer główną ulicą mógł kojarzyć się jeszcze z sielskimi, wiejskimi obrazkami pośród drewnianych zabudowań, oraz pól i lasów okalających miasto.
Informacje na stronie będą systematycznie uzupełniane o nowe aspekty.
