Gawędy łódzkie. Najstarszy pomnik w Łodzi. Gdzie stał i kogo upamiętniał?

Chodzi o nieistniejącą już tzw. kolumnę Jasia sieroty, usytuowaną przy szosie z Łodzi do Piotrkowa, upamiętniającą wydarzenie, które miało miejsce na początku XVII wieku. Jak głosi legenda, na terenie Chojen żył osierocony pastuszek Janek, przygarnięty przez podróżujące małżeństwo Mulinowiczów z Krakowa, którzy usynowili chłopca, zadbali o jego wychowanie i uczynili spadkobiercą. Po śmierci opiekunów Janek przybył w rodzinne strony i na pamiątkę tamtego zdarzenia wzniósł pomnik, którego opis znajdujemy w książce O. Flatta z 1853 r. Był to „szaro-marmurowy kamień wysoki na trzynaście łokci” (ok. 8 m), osadzony na czworobocznej podstawie o wys. 2 m, wykonanej z bloku czarnego marmuru. Na podstawie umieszczono łaciński napis dziękczynny: „Bogu najlepszemu, najwyższemu wzniósł Jan Mulinowicz, obywatel krakowski w Roku Pańskim 1634”. Data jest o tyle istotna, że być może łódzka kolumna była najstarszym świeckim pomnikiem w Polsce, bo za taki uchodzi słynna warszawska kolumna Zygmunta, tyle że powstała ona 10 lat później, ale jest za to dwa razy wyższa. W okresie międzywojennym mieszkańcy Chojen wzbogacili kolumnę, ustawiając przy niej polny głaz z napisem upamiętniającym bohaterów bitwy pod Racławicami: Tadeusza Kościuszkę i Bartosza Głowackiego. W listopadzie 1939 r. hitlerowcy zniszczyli kolumnę i kamień, ale o ich istnieniu przypominają do dziś nazwy pobliskich ulic: Kolumny, Mulinowicza, Racławicka i T. Kościuszki (obecnie Kosynierów Gdyńskich).