Jan Kowalewski urodził się w Łodzi 23 października 1892 roku. Uczył się w renomowanej Szkole Zgromadzenia Kupców. Po studiach w Belgii odbywał praktykę w Zgierzu i jako inżynier w Białej Cerkwi na Ukrainie. Po wybuchu wojny został powołany, do armii rosyjskiej do zadań, w których była również radiotelegrafia.
Do historii przeszedł jako twórca Biura Szyfrów, unikatowej komórki w sztabie Wojska Polskiego, która zajmowała się przechwytywaniem i dekryptażem sowieckich depesz wojskowych. Jan Kowalewski opracował formularz do tłumaczeń szyfrogramów i już w styczniu 1920 r. rozpoczął łamanie szyfrów. Do lutego 1920 roku złamał ok. 100 następujących po sobie rosyjskich kluczy szyfrowych, co umożliwiło odczytanie trzech tysięcy szyfrogramów. W późniejszych latach angażował się też w inne misje wywiadowcze.
Za swoje zasługi otrzymał order Virtuti Militari. W późniejszych latach kierował m.in. wywiadem w III Powstaniu Śląskim i na zaproszenie sztabu generalnego armii japońskiej szkolił japońskich oficerów z zakresu dekryptażu. W latach 30-tych jako attache wojskowy w Moskwie zbierał informacje o stanie gospodarki ZSRR i jej armii. Podczas pobytu w Rumunii interesował się budową kanału Prut-Dniestr, łączącego Morze Czarne z Morzem Bałtyckim. To przedsięwzięcie gospodarcze konsolidowało ekonomicznie Europę Środkową i mogło być zaczątkiem koncepcji politycznej Trójmorza.Podczas II wojny światowej Jan Kowalewski działał w wywiadzie polskim. Przeprowadził brawurową akcję uwolnienia króla Rumunii Karola II. Od 1944 roku przebywał w Londynie. Współpracował z dziennikarką Judith, hrabiną Listowel, która napisała książkę „Crusader in the Secret War” , stanowiącą fabularną wersję życia Jana Kowalewskiego.
Zmarł w Londynie, gdzie znajduje się jego grób. W 2020 r. Jan Kowalewski został pośmiertnie awansowany do rangi generała brygady.
Rok Jana Kowalewskiego i „Festiwal Szyfrów”.
Staraniem Miasta Łodzi Senat ogłosił rok 2020 Rokiem Jana Kowalewskiego. W latach 1920 – 1921 udało się zorganizować wiele działań m.in. powstanie muralu przy ul. Nawrot, odbywały się konferencje, spacer „Szlakami Łodzi 1920”, opracowano monodram, który prezentowany był na ulicach kilku polskich miast. Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi stworzyło wystawę „Szyfry Wojny”, słuchowisko oraz mobilny Pokój Zagadek. Projekt "Rok..." wygrał plebiscyt „Wydarzenie Historyczne Roku 2020”, organizowany przez Muzeum Historii Polski, w kategorii „Wydarzenie”
25 października w Mediatece organizowany jest po raz pierwszy Festiwal Szyfrów pamięci Jana Kowalewskiego. Udział wezmą rekonstruktorzy historyczni, Centrum Szyfrów „Enigma” z Poznania, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, IPN – odział Łódź, Łódzka Brygada Obrony Terytorialnej, harcerze. Wydarzenie obejmuje tematyczne stanowiska wystawiennicze i grę miejską w salach Mediateki MEMO.
Program Festiwalu Szyfrów, 25 października 2024 r.
