W październiku 1917 roku w całym kraju obchodzono uroczyście 100. rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki. W Łodzi, choć przecież była wówczas pod niemiecką okupacją, podobnie jak w wielu innych miastach, powołano komitet obchodów, na czele którego stanął ks. Wincenty Tymieniecki. Główne uroczystości odbyły się 15 października. Miasto przyozdobione zostało chorągwiami w barwach narodowych, a wiele wystaw sklepowych udekorowano portretami naczelnika. Co więcej, w świątyniach odprawiano uroczyste nabożeństwa, a w kościele św. Stanisława Kostki wmurowano tablicę pamiątkową dłuta słynnego łódzkiego rzeźbiarza Wacława Konopki. W przeddzień rocznicy Teatr Polski wystawił spektakl „Kościuszko pod Racławicami”, zaś w Sali Koncertowej Vogla odbyła się akademia.
Uchwałą Rady Miejskiej ulicę Spacerową i ulicę Nowo-Spacerową przemianowano na aleję Kościuszki. W sprzedaży ukazało się popiersie Kościuszki wykonane przez Władysława Czaplińskiego. Niektóre łódzkie gazety wydały specjalne numery poświęcone postaci wielkiego Polaka. Udział w obchodach wzięli również mieszkańcy podłódzkich miast – Aleksandrowa i Konstantynowa, a na ich rynkach stanęły pomniki Kościuszki ufundowane przez miejscowe społeczeństwo. Mieszkańcy Starych Chojen zamierzali nawet usypać kopiec, jednak ostatecznie obok zabytkowej kolumny wzniesionej w 1634 roku (był to najstarszy świecki moment w Polsce, zniszczony w 1939 roku przez Niemców), ustawiono wielki głaz polny z wyrytymi napisami upamiętniającymi racławickich bohaterów: Tadeusza Kościuszkę i Bartosza Głowackiego.
W 1922 roku, a więc już w niepodległej Polsce i ponownie w 1925 roku rozpisano konkurs na projekt, którego zwycięzcą został Mieczysław Lubelski. Odsłonięcie pomnika nastąpiło 14 grudnia 1930 roku, a w uroczystości wzięło udział ponad 10 tysięcy osób! Kościuszko stał dumnie na placu Wolności przez kolejne 9 lat do 11 listopada 1939 roku, kiedy to Niemcy zburzyli pomnik. Część z monumentu udało się jednak uchować przed zniszczeniem. Płyty z płaskorzeźbami ze ścian cokołu ukryte zostały w magazynie przy parku im. Henryka Sienkiewicza. W 1945 roku z inicjatywy Zdzisława Konickiego, archiwisty i miłośnika Łodzi, przewieziono je na dziedziniec Archiwum Państwowego w ratuszu. Po pewnym czasie dwie z nich znalazły się w muzeum w Radogoszczu, a pozostałe dwie wmurowano w ścianę obecnego Muzeum Tradycji Niepodległościowych przy ul. Gdańskiej 13. Utworzony zaraz po wojnie komitet odbudowy pomnika podjął 11 marca 1946 roku decyzję o ogłoszeniu konkursu na nowy projekt. Konkurs rozstrzygnięto, przyznano nagrody, zebrano nawet pieniądze. Środki trafiły jednak do stolicy i przekazane zostały na odbudowę kraju.
Dopiero w 1956 roku, za sprawą artykułu Henryka Rudnickiego w „Głosie Robotniczym”, odezwał się przebywający w Londynie twórca pomnika Mieczysław Lubelski. Przyjechał do Łodzi, by objąć kierownictwo odbudowy wg własnego poprzedniego projektu. Do współpracy włączyli się Elwira i Jerzy Mazurczykowie oraz Antoni Biłas.
Ponowne odsłonięcie pomnika nastąpiło 21 lipca 1960 roku. Na starych fundamentach umocowano kwadratową podstawę składającą się z trzech kamiennych płyt ułożonych schodkowo. Bezpośrednio na niej znajduje się ośmioboczna część cokołu, którego cztery ściany wypełniają płaskorzeźby: „Przysięga Kościuszki”, „Kościuszko i Głowacki”, „Uniwersał Połaniecki” oraz „Washington i Kościuszko”. Górna część cokołu ma kształt czworobocznego ostrosłupa o wysokości ponad 8 m. Jest on obłożony granitem.
Na cokole ustawiono statuę (ok. 4 m wysokości, waga – 4 t), która przedstawia Kościuszkę trzymającego w lewej ręce rulon tekstu uniwersału, prawą zaś ochraniającego dębowe drzewko – symbol wolności. Przy lewym boku ma szablę, a u stóp spoczywają elementy zbroi. Kościuszko na łódzkim pomniku jest zwrócony twarzą w stronę ulicy Piotrkowskiej i stoi na zrewitalizowanym, pełnym zieleni placu Wolności
