Tajemnice początków Łodzi. ZWiK odnalazł stare mapy i zaginiony dopływ Łódki

Za miesiąc obchodzić będziemy 595. rocznicę nadania Łodzi praw miejskich. Mało kto jednak wie, że nasze miasto mogło nosić nazwę nie Łódź, tylko Ostroga nad rzeką Ostrogą. Właśnie odnaleziono pod ziemią pozostałości po rzece Ostrodze, czyli zapomnianym dopływie Łódki, nad którym próbowano lokować miasto 9 lat wcześniej zanim powstało miasto Łódź.

mat. ZWIK
Archiwalna mapa ZWIK
2 zdjęcia
mat. ZWIK
ZOBACZ
ZDJĘCIA (2)

Średniowieczna wieś Łodzia - taka pra - Łódź - leżała nad niewielkim dopływem rzeki Łódki na terenie obecnego Browaru Łódzkiego, między ulicami Pomorską a Północną. Wieś, należąca do biskupów włocławskich, słabo się rozwijała. Jej zarządca, kanonik włocławski Piotr, podpisujący się „de Lodza” doprowadził do wydania przez kapitułę włocławską w 1414 roku dokumentu o lokacji miasta zwanego Ostroga nad rzeką Ostrogą. Miasto miało powstać w oparciu o osadę, która samorzutnie rozwinęła się w okresie wojen polsko-krzyżackich przy szlaku krakowsko-łęczyckim. A gdzie dokładnie miasto Ostroga i rzeka Ostroga się znajdowały?

Według autorów monografii Łodzi z 2009 roku rynek Ostrogi zajmował obszar na północ od kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, czyli gdzieś za placem Kościelnym, miedzy Łagiewnicką a Zgierską. Tam, przez wyznaczony na płaskim terenie rynek, miała płynąć niewielka rzeczka. Jej wody według historyków brały początek na bagnach przy skrzyżowaniu dzisiejszych ulic Wojska Polskiego z Franciszkańską. Wzdłuż rzeczki przebiegała granica między Bałutami a dobrami łódzkimi. Do dziś bez trudu odnajdziemy - między ulicami Wojska Polskiego a Berlińskiego - domy wzniesione przy późniejszym kanale Ostrogi i tym samym bałucko-łódzkiej granicy. Ukośne ściany współczesnych budynków wyznaczają mniej więcej przebieg dawnej rzeczki. Przecinała ona ulicę Łagiewnicką przy ulicy Berlińskiego, Zgierską zaś w miejscu, gdzie na elewacji kamienicy przy Zgierskiej 17 do dziś jest graniczna kapliczka między Bałutami i Łodzią.

Ostroga płynęła wzdłuż ulicy Krótkiej, obecnej Zachodniej, i dalej skręcała za starym cmentarzem żydowskim w Bazarową, Rybną, potem płynęła wzdłuż Lutomierskiej. Między Lutomierską a Drewnowską jeszcze po wojnie istniał otwarty kanał rzeczki zwany "rowem lutomierskim". Zobaczymy go choćby na zdjęciach lotniczych z czasów II wojny światowej. Pojawia się też na archiwalnych mapach ZWIK.

Na wysokości Motodromu przy Drewnowskiej Ostroga wpadała do Łódki. Co stało się z tą rzeką? Podzieliła los innych łódzkich strug. Zamieniono ją w ściek
i na początku XX wieku ukryto w podziemnym betonowym kanale. Udało się odnaleźć miejsce, w którym zachował się do dziś fragment tego kanału z 1915 roku. W zbiorach Archiwum Państwowego w Łodzi odnajdziemy też kosztorys jego budowy i umowę z wykonawcą. Powszechna jest opinia, że rzekę Łódkę nazywano kiedyś Ostrogą. Był to jednak niewielki dopływ Łódki, nad którym próbowano stworzyć miasto. W granicach powstałej w 1423 roku Łodzi znalazły się zabudowania miasta Ostroga. A co się stało z wsią Łodzia? Zanim przestała istnieć nazywano ją Starą Wsią. Drogę prowadząca ze wsi do miasta Łodzi zwano Starowiejską lub Nadstawną (obecnie Wolborska), a płynącą obok rzekę zwano Starą Rzeką lub Rzeką. To współczesna Łódka.

Polecane aktualności

Fot. P. Wacławiak, UMŁ.

Najukochańszym jubilatkom – moc życzeń! 602. rocznica lokacji Łodzi i 202. urodziny ulicy Piotrkowskiej

Tomasz Walczak / BAM

Kosze i wiązanki kwiatów, a przede wszystkim serdeczne życzenia złożyliśmy Łodzi, obchodzącej 29… więcej

„Rozmowy jak przy kawie”. Przed nami premiera ostatniego z pięciu tomów monografii Łodzi, przygotowanej na 600-lecie nadania praw miejskich

Tomasz Walczak / BAM

W najbliższy piątek, 18 lipca o godzinie 17 w Sali Lustrzanej Muzeum Miasta Łodzi przy ulicy… więcej

healthy cities

Dołącz do wyzwania Healthy Cities

MM / KS

Ruszyła piąta edycja wyzwania Healthy Cities, corocznej inicjatywy Grupy LUX MED, która łączy… więcej

Pamięć protestem przeciw wojnie. 80. rocznica spalenia więźniów Radogoszcza i zakończenia okupacji niemieckiej w Łodzi

Katarzyna Zielińska / Oddział Dziedzictwa Łodzi

80. lat temu doszło do ostatniej w okresie okupacji Łodzi zbrodni wojennej. Tuż przed wkroczeniem… więcej

Kontakt