W stulecie konstytucji marcowej. Łódzkie akcenty pierwszej nowoczesnej ustawy zasadniczej

17 marca 1921 roku ówczesny Sejm Ustawodawczy odrodzonej Rzeczpospolitej Polskiej uchwalił ustawę konstytucyjną, znaną pod nazwą „konstytucji marcowej”. Ustanawiała ona ustrój republikański ze zwierzchnią władzą narodu. Przyznawała pełne prawa obywatelskie, a także zapewniała wolność słowa, sumienia, wyznania, pracy, nauki, zamieszkania oraz pobytu na terytorium państwa. Jako jedna z pierwszych na świecie sankcjonowała prawa wyborcze kobiet.

Ulica Konstytucyjna w Łodzi nosi swoją nazwę, upamiętniając konstytucję marcową z 1921 roku
4 zdjęcia
ZOBACZ
ZDJĘCIA (4)

Konstytucja marcowa weszła w życie 1 czerwca 1921 roku i obowiązywała do kwietnia 1935 roku (z wprowadzoną w 1926 roku tzw. nowelą sierpniową). Twórcami byli członkowie Komisji Konstytucyjnej, której przewodniczącymi byli: Władysław Seyda, Maciej Rataj i Edward Dubanowicz. Ten ostatni wywarł największy wpływ na kształt ustawy zasadniczej.

Przy pracach nad uchwaleniem konstytucji działali także ludzie związani z Łodzą. Tuż po zakończeniu działań wojennych w 1918 roku i wraz z umocnieniem się odrodzonego państwa polskiego, szefem Prezydium Rady Ministrów był Władysław Wróblewski, któremu przypisuje się autorstwo jednego z projektów nowej konstytucji, niezwykle zbliżonego do konstytucji marcowej. Losy Władysława Wróblewskiego związały się z Łodzi po II wojnie światowej, kiedy mając zakaz powrotu do Warszawy ze względu na swoją polityczną przeszłość, trafił do naszego miasta i stał się jednym z twórców Uniwersytetu Łódzkiego.

W okresie poprzedzającym uchwalenie konstytucji marcowej, a więc w trakcie prac nad nią, premierem był Leopold Skulski, który funkcję tę pełnił od grudnia 1919 roku do czerwca 1920 roku. Przez niemal kolejnych 12 miesięcy był ministrem spraw wewnętrznych. Wcześniej, bo od 1917 roku do 1919 roku był radnym, a następnie nadburmistrzem Łodzi. To z jego inicjatywy dotychczasową ulicę Spacerową nazwano imieniem Tadeusza Kościuszki, a w listopadzie 1918 roku współdziałał w tworzeniu polskich organów wojskowych i porządkowych.

Zapisy konstytucji stanowiły o podziale administracyjnym na województwa, powiaty i gminy miejskie oraz wiejskie. Stanowiły one jednostki samorządu terytorialnego, które według zapisów ustawy miały mieć szeroką samodzielność. To właśnie konstytucja marcowa położyła podwaliny pod samorządność w Polsce.

Łódź była stolicą istniejącego od 1919 roku województwa łódzkiego, podzieloną na powiat miejski i wiejski. Prezydentem naszego miasta był wtedy Aleksy Rżewski, zaś Antoni Kamieński pełnił funkcję wojewody łódzkiego. Również od 1917 roku nasze miasto było zrzeszone w powstałym w czasie I wojny światowej Związku Miast Polskich, którego celem była działalność gospodarcza, legislacyjna i kulturalna. Związek istniał do wybuchu II wojny światowej, a odrodził się dopiero w 1990 roku. Łódź obecnie do niego należy. 

Po wejściu w życie konstytucji marcowej, Łódź uczciła jej ustanowienie - do dziś znajdująca się na Widzewie ulica Konstytucyjna nosi swą nazwę właśnie od upamiętnienia ustawy zasadniczej z 17 marca 1921 roku.

Polecane aktualności

Pamięć protestem przeciw wojnie. 80. rocznica spalenia więźniów Radogoszcza i zakończenia okupacji niemieckiej w Łodzi

Katarzyna Zielińska / Oddział Dziedzictwa Łodzi

80. lat temu doszło do ostatniej w okresie okupacji Łodzi zbrodni wojennej. Tuż przed wkroczeniem… więcej

Grafika artystyczna promująca konkurs. W centralnym polu, na białym tle wielobarwny wielokąt, składający się z coraz większych figur geometrycznych, ułożonych centralnie względem siebie: kwadraty i wielokąty foremne. Na prawo od wielokąta prostopadłe, wielobarwne pasy w kolorach, tworzących wielokąt.

Stypendia artystyczne Miasta Łodzi 2025

Wydział Kultury

Rozpoczął się nabór wniosków o przyznanie w 2025 roku Stypendiów artystycznych Miasta Łodzi, w… więcej

Program szkoleniowy 3E – Edukacja o Efektywności Energetycznej

AK / KS

W Łodzi w dniach 20-22.11.2024 r. w ramach programu 3E-Edukacja o Efektywności Energetycznej odbyły… więcej

Pod hasłem „Dusza Europy” 19 i 20 listopada 2024 r. w Krakowie odbyła się IX edycja Kongresu Ekonomii Wartości Open Eyes Economy Summit.

MM / KS

Zaproszeni prelegenci i prelegentki rozmawiali o przyszłości Europy oraz wyzwaniach, przed którymi… więcej

Nowa siedziba Departamentu Finansów Publicznych UMŁ

Od listopada Biuro Egzekucji Administracyjnej i Windykacji, Wydział Budżetu oraz Wydział Finansowy… więcej

Kontakt