Festiwal Szyfrów 2025

Centrum Szyfrów „Enigma” z Poznania to wyjątkowe miejsce, które przybliża historię polskiego udziału w rozpracowaniu niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma. W Łodzi zobaczymy fragmenty unikatowej ekspozycji, której częścią są repliki dawnych maszyn szyfrujących i deszyfrujących. Przy stanowisku każdy będzie mógł poznać historię wybitnych kryptologów, spróbować sztuki dekryptażu oraz zobaczyć, że nauka może być fascynującą zabawą dla całych rodzin. W programie również pokazy i demonstracje sztuki deszyfrowania, gdzie kluczową rolą będzie... np. długopis 3D. Poznajmy wspólnie tajemnicę Enigmy!

Specjaliści z Centrum Szyfrów "Enigma" pojawią się również w strefie prelekcji. Przybliżą nam 2 oblicza tajemnic kryptologii - historyczne i współczesne.

Nierozwiązane zagadki kryptologii

Prelegent: Zuzanna Sakowska, Centrum Szyfrów „Enigma”

Czas trwania: 15 minut

Polscy matematycy w wyścigu z maszyną szyfrującą Enigma wprowadzili nas w zupełnie nową - cyfrową - erę kryptologii. Nowoczesne algorytmy potrafią w przeciągu sekund rozwiązać szyfry, którym człowiek musiałby poświęcić całe życie. Czy mimo to pozostały jeszcze jakieś kryptologiczne nierozwiązane zagadki? Otóż tak. Zapraszamy do wysłuchania prezentacji na temat tajemniczych tekstów, których znaczenia nie udało się odczytać od setek, czasem nawet tysięcy, lat.

Zaszyfrowane w popkulturze

Prelegent: Mikołaj Frankowski, Centrum Szyfrów Enigma, Centrum Szyfrów „Enigma”

Czas trwania: 15 minut

Słysząc „szyfry” od razu wyobrażamy sobie ich wykorzystanie głównie do celów wojennych. Bolszewickie zaszyfrowane depesze łamał Jan Kowalewski przy pomocy grzebienia, szyfry wytwarzane przez Enigmę Rejewski, Zygalski i Różycki łamali przy pomocy narzędzi zwanych cyklometrem i bombą kryptologiczną, a na Pacyfiku zmorą Japończyków byli szyfranci Navaho utajniający wiadomości za pomocą własnego, sobie tylko znanego języka. Szyfry można wykorzystywać również w rozrywce. Ukryte wiadomości są istotnym elementem gier, animacji, pojawiają się nawet w muzyce! O tym popkulturowym aspekcie szyfrowania posłuchacie na prelekcji „Zaszyfrowane w popkulturze”.

Dowiedz się więcej o Centrum Szyfrów „Enigma”

Nawet najmłodsi łamią szyfry! Zwłaszcza jeśli trzeba będzie dostać się do samodzielnie zbudowanego skarbca. W Sali LEGOWISKO łódzkim królestwie LEGO przez cały dzień czekać będą animatorzy, którzy wraz z dziećmi budować będą konstrukcje z motywem szyfrów. Wspaniała zabawa dla dzieci…a może pierwsza lekcja kryptologii?

Więcej o "Zbudowane z klocków"

Historia Jana Kowalewskiego była w Łodzi motywem przewodnim obchodów 100-lecia wojny polsko-bolszewickiej. W 2021 roku Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi wspólnie z Miastem Łódź wygrało prestiżowy plebiscyt "Wydarzenie Historyczne Roku" za projekt "Rok Jana Kowalewskiego", który upowszechniał historię łódzkiego kryptologa. Na stanowisku MTN czeka tajemnicza gra "Mistrzowie Szyfrów" oraz eksponaty z historii polskiego przedwojennego wojska. Dostepne będą także kopie mundurów do przymierzenia w tym kopia munduru Jana Kowalewskiego. W tym miejscu każdy widz stworzy sobie własny wojskowy nieśmiertelnik a chętnych do głębszego poznania historii roku 1920 i szyfrów zapraszamy na słuchowisko "Zagadka Jana K." (sala Cinemo).

Słuchowisko „Zagadka Jana K.”
Scenariusz: Łukasz Orbitowski
Czas trwania: 65 minut

Sierpień 1920 roku. Do kwatery głównej nacierającej na Warszawę Armii Czerwonej przybywa komisarz CzeKa Jakow. Dostrzegający coraz większy bezsens swojej pracy, otrzymuje zadanie znalezienia haków na jednego z bolszewickich dowódców. Niespodziewanie trafia na trop tajemniczego Polaka – Jana K. – którego niezwykłe umiejętności i talenty wzbudzają u śledczego niepokój. Rozpoczyna się wyścig z czasem…

Więcej o Muzeum Tradycji Niepodległościowych

Biuro Szyfrów Jana Kowalewskiego. W świecie bohatera wojny polsko-bolszewickiej.

Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych to znana w Polsce grupa rekonstrukcji historycznej. Specjalnie dla łodzian odtworzy realia Biura Szyfrów, stworzonego w Warszawie tylko w celu dekryptażu meldunków wroga w 1920 r.  W dioramie spotkamy: samego Jana Kowalewskiego, kryptologa z Łodzi oraz inne sylwetki typowych pracowników tajnego wojskowego biura. Zobaczymy reprinty sowieckich szyfrogramów, ulotki, gazety, plakaty, sprzęt biurowy oraz broń z czasów wojny polsko-bolszewickiej.

Więcej o stowarzyszeniu

Selfie z roku 1920. Łódzka Grupa Rekonstrukcji Historycznej

Po roku 1920 w Polsce rozpoczęło się tworzenie nowych służb mundurowych. Na stanowisku Łódzkiej Grupy Rekonstrukcji Historycznej zobaczymy  mundur międzywojennego policjanta oraz polskiego żołnierza z września 1939 roku. Będzie możliwość przymierzenia mundurów i zrobienia sobie w nich zdjęcia.

Więcej o ŁGRH

Planszówka, która może uczynić z ciebie prawdziwego stratega czeka na stanowisku IPN. Bitwa Warszawska to gra na planszy podzielonej na sześciokątne pola, przedstawiającej teatr działań wojennych. Gracze mogą sprawdzić swoje umiejętności dowódcze, przemieszczając armie na planszy i planując kolejne ataki na wroga, za pomocą specjalnej talii kart. W trakcie gry rozwijają kompetencje strategiczne - nigdy nie wiesz, jak  Gracze nie wiedzą, jak silna jest armia przeciwnika i czy atak nie służy jedynie odwróceniu uwagi przeciwnika? Gra łączy estetykę retro z wciąż aktualnym celem - aby wygrać trzeba myśleć strategicznie! 

Więcej o "Bitwie Warszawskiej" 

Na młodszych uczestników czekać będą puzzle edukacyjne "Walka o granice II Rzeczypospolitej (1918-1924)".  Puzzle o wymiarach 120 x 96 cm czteroosobowy zespół układa w 15 minut, a efektem jest przedwojenna mapa Polski
i historycznych ciekawostek.  Mapie towarzyszą 24 karty ze zdjęciami archiwalnymi, opatrzonymi komentarzem historycznym o kształtowaniu się  granic i struktur odradzającego się państwa polskiego. Gra dotąd nie była dostepna w sprzedaży, ale mogą z niej korzystać szkoły ​podczas lekcji historii.  

Więcej o puzzlach

Inne gry IPN

9. Łódzka Brygada Obrony Terytorialnej im. gen. Stanisława Sojczyńskiego "Warszyca"

Jak dziś działa łączność w polskim wojsku? Czy informacje wciąż są szyfrowane? Jak je chronić? Wypróbuj współczesny sprzęt łącznościowy i nadaj depeszę za pomocą radiostacji krótkiej i satelitarnej. Na stanowisku 9ŁBOT ponadto zobaczymy, jak wygląda umundurowanie i broń współczesnego wojska.

https://wojsko-polskie.pl/9lbot/

Stowarzyszenie Klubu Byłych Żołnierzy Wojsk Powietrzno-Desantowych "Czerwone Berety"

Stowarzyszenie zrzesza w swoich szeregach żołnierzy (w służbie czynnej i weteranów) jednostek powietrzno-desantowych z całego świata. Od "Czerwonych Beretów" wiele dowiemy się np. jak działają radiostacje R-105 i R-354, jak wygląda umundurowanie i wyposażenie żołnierza jednostek specjalnych.

https://czerwoneberety.org/

Wiktoria Czarnecka - pasjonatka historii, ekspert marketingu historycznego, Ułan PR-u, autorka pierwszej w Polsce książki o Marketingu historycznym, wykładowca akademicki, szkoleniowiec, pedagog i właścicielka marki Sztyblety PR. Na Festiwalu podzieli się z nami wiedzą o tym, jak atrakcyjnie "sprzedać" historię lokalną i globalną.

Łódź w sercu, Polska w duszy – marketing historyczny w praktyce

Czy ważniejsza jest wielka historia czy dzieje „małych ojczyzn”? W jaki sposób opowiedzieć o lokalnych bohaterach, by stali się dla nas wzorami? Wiktoria Czarnecka zajmuje się marketingiem historycznym, a na przykładzie Łodzi prelegentka pokaże, jak opowieści o miejscach i ludziach stają się językiem promocji, edukacji a przede wszystkim ciekawą opowieścią dla pokoleń.

Więcej o naszej prelegentce

Doktor Adam Różycji jest adiunktem na Katedrze Funkcji Analitycznych i Równań Różniczkowych, Wydziału Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Łódzkiego. Zajmuje się geometrią analityczną i teorią osobliwości. Większość jego prac dotyczy teorii krotności oraz liczb Le. Prowadzi zajęcia z Programowania podstawowego i Struktur danych. A z nami podzieli się wiedzą o współczesnych szyfrach, ich możliwościach i bezpieczeństwie cyfrowym.

One-Time-Pad: Czy istnieje szyfr doskonały i jaki ma związek z kryptografią kwantową?

Jest taki szyfr, którego nie da się złamać! I jest on niezwykle prosty! Dr Adam Różycki z Wydziału Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Łódzkiego zajmuje się współczesną szyfrologią. W multimedialny sposób wyjaśni on tajemnice doskonale tajnego szyfru symetrycznego z kluczem jednorazowym oraz kwantowej dystrybucji jego kluczy.

RSA: Liczby pierwsze na straży bezpieczeństwa cyfrowego

W dobie cyberataków i wszechobecnej internetowej technologii jesteśmy narażeni na szczególne niebezpieczeństwo. Ale możemy się bronić! Jak? Wystarczy posłuchać prelekcji o najbardziej znanym, nowoczesnym i  niezmiernie bezpiecznym szyfru asymetrycznym, którego bezpieczeństwo opiera się na problemie związanym z liczbami pierwszymi.

Po Janie Kowalewskim zachowało się sporo zdjęć rodzinnych i portretów, dokumentujących jego misje m.in. w Rumuni, Rosji czy Japonii. Wystawa 12 komiksowych obrazków jest próbą zwizualizowania jego najbardziej brawurowych misji, takich jak łamanie sowieckich szyfrów słynną "metodą grzebienia", "uprowadzenie" króla Rumunii, szkolenie japońskich kryptologów. Jak również - łódzkiej młodości Jana Kowalewskiego, lokatora z ulicy Piotrkowskiej.     

O autorce: Pani Katarzyna Błaszczyk z wykształcenia jest architektem, absolwentką Politechniki Łódzkiej - Wydziału Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska – Architektura. Wykonuje rysunki odręczne w technikach: kredki, pastele suche, ołówek, tempera, cienkopis, często w  stylu komiksowym. Uwiecznia m.in. krajobrazy naturalne i miejskie, obiekty historyczne, portrety, scenki rodzajowe. Prowadzi w mediach społecznościowych profil "do_kreski-kreska".

https://www.instagram.com/do_kreski_kreska/